Johannes Brenz an Joachim Camerarius

Brenz an Camerarius

[annotieren]
SucheNavigation einblenden

| 162r | S. in Christo. Cum meus princeps1 curasset exhiberi Tridentino concilio suam Confessionem2, necesse habuit eo mittere suos Theologos3, sicut in Epilogo Confessionis se facturum receperat4, qui si quid in ea desideraretur explicarent. Itaque ego cum tribus collegis5 et duobus Argentoratensibus6 ad Tridentum missi sumus et venimus eo ante definitum diem publicae audienciae. Sed postquam patres de nostro adventu certiores facti sunt, nullam tractationem eo die, aqui erat 19. Marciia, de Theologica controversia susceperunt. Nos igitur, cum aliquot diebus ibi commorati essemus nec quicquam nobis significaretur, postulavimus supplici libello, ut tandem nobis iudicaretur, quid Patres in principis nostri confessione desiderarent, nos paratos esse ad eius explicationem. Sed cum interea nuntiaretur, Augustam7 subiecisse se principibus, qui nunc bellum gerunt8, recipiunt se e Tridento domum quotquot ibi adhuc haerebant Episcopi et legati Germanici et aliquot etiam Italici. Nam Episcopi Electores9 paulo ante adventum nostrum discesserant. Quare omni re infecta suscipimus et nos postremi omnium e germanis reditum ad nostra, relictis | 162v | Tridenti solis pene Hispanis. Itaque nunc secundo verificata est tua Etymologia de Tridento, quod ibi concilium sit zertrient.

Quod autem ad bellum attinet, regio quidem nostra adhuc tranquilla est divina clementia, et ego bona pace fruerer Oeningae10, ubi nunc in loco satis amoeno commoror, sed Osiander11 etiam nostra perturbat. Cavi hactenus studiosissime, ne me turbae eius immiscerem, sed vidi libellos, in quibus affirmat me sibi esse ὁμόψηφον; et cum illustrissimus princeps Borussiae12 cuperet audire ea de re sententiam Theologorum mei Principis, adhibitus fui et ego ei collocutioni. Dedimus autem operam, ut rationem aliquam ostenderemus, qua concordia inter eos constitueretur, sed audio nunc eos nostra moderatione abuti. Haec oportet nos boni consulere; vetus enim illud est, quod οἱ ἐν μέσῳ ἀμφοτέρωϑεν κτείνονται.13 Et filius dei idcirco beatos dixit pacificos14, quod in hoc saeculo sint infelices. Cum ante proposita nobis esset Confessio Osiandri15, nunc proponitur nobis etiam adversari- | 163r | orum eius Confutatio16. Legimus in utroque scripto fortissimas sententias, sed eciam virulentissima convicia, ut mihi videantur asseverationibus et maledictis certare. Quid igitur faciamus nos? Quaerimus rationes, ut sanentur, non ut vehementius exacerbentur. Quod si hoc studio nostro abutuntur, faciant suo periculo. Nos in nostro officio divina clementia adiuti pergemus, Sed valeant illa molestissima. In itinere ad Tridentum legimus etiam equitantes tuam Nicaenam historiam17 ac multum ea delectati sumus. Facies ecclesiae rem gratissimam, si talibus monumentis tuam ei fidem probare perges. Bene ac foeliciter vale. Oeningae, 27. die Aprilis Anno 52.

Quaeso te, diligenter nomine nostro salutes familiam tuam ac praesertim matrem eius.

Jo. Brencius.

(Adressierung:) | 163v |Doctiss'imo' viro d. Ioachimo Camerario domino et amico suo in Christo observando.


a–a am Rand.

1Herzog Christoph von Württemberg (1515–1568).
2Im Auftrag Herzog Christophs hatte Brenz 1551 ein Bekenntnis (Confessio Virtembergica) zur Vorlage beim Trienter Konzil verfasst, in dem er die evangelische Lehre nicht von der katholischen klar abzugrenzen suchte, sondern auf die gemeinsamen Wurzeln des Glaubens in der Heiligen Schrift und den drei altkirchlichen Bekenntnissen verwies, Bizer, Confessio Virtembergica; Brecht/Ehmer, Confessio Virtembergica. Vgl. das Schreiben von Brenz an Herzog Christoph vom 18. Juli 1551 (Brief-ID 15352).
3Neben den beiden offiziellen württembergischen Konzilsgesandten Hans Dietrich von Plieningen und Hans Heinrich Hecklin von Steineck waren im November 1551 auch die beiden Theologen Jakob Beurlin und Jodocus Neobolus nach Trient gereist, jedoch lediglich als inoffizielle Beobachter, vgl. Ernst, Briefwechsel 1, Nr. 262, 287, 289; Langensteiner, Für Land und Luthertum, S. 69–72. Anstelle von Hans Dietrich von Plieningen und Hans Heinrich Hecklin von Steineck hatte Christoph von Württemberg im März 1552 Werner von Münchingen und Hieronymus Gerhardt als württembergische Konzilsgesandte bestellt, vgl. Ernst, Briefwechsel 1, Nr. 427; OGA 10, S. 722 Anm. 28.
4Bizer, Confessio Virtembergica, S. 188.
5Der Tübinger Theologieprofessor Jakob Beurlin, der Herrenberger Pfarrer Jakob Heerbrand sowie der Cannstatter Pfarrer Valentin Vannius waren gemeinsam mit Brenz am 18. März 1552 in Trient angekommen, vgl. Ernst, Briefwechsel 1, Nr. 428.
6Johann Marbach und Christoph Söll waren am 7. März gemeinsam mit den württembergischen Theologen von Tübingen aus nach Trient aufgebrochen, vgl. Pol. Cor. V, Nr. 208; Ernst, Briefwechsel 1, Nr. 381, 386, 394; Jedin, Trient 3, S. 379f.; Brecht, Abgrenzung, S. 148–175.
7Augsburg.
8Der sog. Fürstenkrieg, ein militärischer Aufstand protestantischer Fürsten gegen Kaiser Karl V. unter Führung von Moritz von Sachsen. Am 4. April 1552 hatten die Truppen der Aufständischen Augsburg eingenommen. Vgl. Fuchs/Rebitsch, Kaiser und Kurfürst; Schäfer, Fürstenaufstand, S. 95–156.
9Der Mainzer Erzbischof Sebastian von Heusenstamm (1546–1555), der Kölner Erzbischof Adolf von Schaumburg (1547–1556) und der Trierer Erzbischof Johann von Isenburg (1547–1556).
10Ehningen, heute Landkreis Böblingen.
11Andreas Osiander (1496/98–1552). Vgl. Brief-ID 15692, 6.
12Herzog Albrecht von Preußen (1490–1568).
13Thuk 3, 82, 8.
14Vgl. Mt 5,9.
15Osiander, Von dem einigen Mitler, 1551 (VD16 O 1120). Vgl. Stupperich, Osiander, S. 195–211.
16Zu den Gegnern Osianders gehörte neben Philipp Melanchthon und Matthias Flacius Illyicus vor allem Joachim Mörlin, der im Herbst 1551 mehrere Streitschriften mit Osiander gewechselt hatte. Im Dezember 1551 war das zusammen mit Georg Venediger und Peter Hegemon verfasste Buch Von der Rechtfertigung des Glaubens (VD16 V 561) fertiggestellt worden, das im Mai 1552 gedruckt wurde, vgl. Stupperich, Osiander, S. 212–215; Fligge, Osiandrismus, S. 64–80.
17Camerarius, Historia Synodi Nicenae, 1552 (VD16 C 436).
»